«Σωπαίνοντας αφήνεις τους άλλους να πιστεύουν ότι δεν κρίνεις ούτε επιθυμείς τίποτα, και σε μερικές περιπτώσεις, δεν επιθυμείς πραγματικά τίποτα. Η απελπισία, όπως και το παράλογο κρίνει και επιθυμεί τα πάντα γενικά και τίποτα ειδικά.
Albert Camus, Ο επαναστατημένος άνθρωπος».
Η σιωπή σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί ένα υγιές διάλειμμα, ενδεχομένως μία παύση για ανασύνταξη, σκέψη, επαναπροσδιορισμό. Σε άλλες περιπτώσεις, η σιωπή είναι γοητευτική και μπορεί να ενισχύει μια εξωλεκτική επικοινωνία που θέλει κάπου να οδηγήσει. Όμως τι συμβαίνει όταν ο αναγκαίος τρόπος επικοινωνίας είναι η λεκτικοποίηση, η χρήση της ομιλίας για να αντιμετωπιστεί μία κατάσταση και να λυθεί ένα πρόβλημα;
Η σιωπή σίγουρα εμποδίζει, σαμποτάρει όχι μόνο την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων αλλά και την εξωτερίκευση του ίδιου μας του εαυτού.
Τα συναισθήματα που δεν εκφράστηκαν και δεν εξωτερικεύθηκαν βρίσκουν την διέξοδο με διαφορετικό τρόπο και συνήθως σε διαφορετικό χωροχρόνο. Αυτό σίγουρα κοστίζει και βαραίνει περισσότερο μία κατάσταση που θα μπορούσε να έχει άμεσα αντιμετωπιστεί.
Συγκεκριμένα, με το να εκφράσουμε αυτό που νιώθουμε και σκεφτόμαστε, είναι πιθανότερο να μπορέσουμε να διαπραγματευτούμε με τον σημαντικό άλλο, αυτό που μας απασχολεί. Το συναίσθημα όταν εκφραστεί ταυτόχρονα ίσως και να κατευναστεί. Ομολογώντας αυτό που αισθανόμαστε, του δίνουμε την δυνατότητα να εξασθενίσει και έτσι το διαχειριζόμαστε καλύτερα.
Ακόμα και σε καταστάσεις όπου το συναίσθημά μας δεν αφορά την άμεση σχέση μας με ένα άλλο άτομο, η μη ομολογία ενός προβλήματος μας, για παράδειγμα, πιθανόν να μας τοποθετήσει σε μία δυσμενέστερη θέση από αυτή την οποία ήδη βρισκόμαστε. Όταν κουβαλάμε κάτι μόνοι μας, αρνούμενοι να μιλήσουμε γι’αυτό, μας κάνει συμπεριφερόμαστε ίσως με τρόπους ακατανόητους, σκληρούς και επιθετικούς για τους άλλους. Γινόμαστε εμείς το ίδιο μας το πρόβλημα. Αυτό ενισχύει την ήδη υπάρχουσα σιωπή, με αποτέλεσμα μια συνεχόμενη διαμάχη και πάλη με τον εαυτό μας.
Αρκετές φορές η σιωπή καταλήγει να παίρνει και την μορφή μίας παθητικής επιθετικότητας και ελέγχου. Σε μία αντιπαράθεση, για παράδειγμα, το ένα εμπλεκόμενο μέλος επιλέγει να σωπάσει, αγνοώντας το άλλο και μη δίνοντας του την ευκαιρία για επικοινωνία και κατ’επέκταση επίλυση. Η στάση αυτή όσο και αν φαινομενικά είναι δηλωτική μιας φαινομενικής εγκράτειας, επί της ουσίας είναι ελεγκτική. Το άτομο, με το να μην λεκτικοποιεί και να μην εκφράζει τις σκέψεις του ή το συναίσθημα του, ασυνείδητα ελέγχει και προσπαθεί να χειραγωγήσει την συμπεριφορά του άλλου. Όταν κάποιος δεν γνωρίζει τι σκεφτόμαστε και πως αισθανόμαστε δεν μπορεί και να μας απαντήσει ή να υπερασπιστεί τον εαυτό του απέναντι μας. Συχνά χρησιμοποιείται η δικαιολογία «σωπαίνω για να μην δώσω συνέχεια και για να λήξει εδώ το θέμα» ή «σωπαίνω γιατί δεν θα με καταλάβουν»,
όμως, η τάση να επιλέγουμε την σιωπή δεν είναι και τόσο αθώα και συνήθως οδηγεί σε αποφυγή της ευθύνης και της συμμετοχής μας σε κάτι.
Επιλέγοντας την σιωπή οδηγούμαστε σε έναν εσωτερικό μονόλογο, όπου μόνοι μας δίνουμε τις απαντήσεις που θα περιμέναμε από τους άλλους. Ο εγκλωβισμός και μία πιθανόν εσφαλμένη αντίληψη μας κάνουν περισσότερο φοβισμένους, ανασφαλείς και εσωστρεφείς. Αποτέλεσμα αυτού είναι να αναβάλλεται και να χάνεται η ευκαιρία επικοινωνίας, επαφής και συνεννόησης.
Η σιωπή γενικά, όταν χρησιμοποιείται ως μορφή τιμωρίας, στερεί την δυνατότητα να εκφραστεί το πραγματικό συναίσθημα που υπάρχει, όποιο και αν είναι αυτό. Το άτομο με το να σωπαίνει αποσύρεται και απομακρύνεται, ενώ μπορεί να αισθάνεται διαφορετικά για το άλλο άτομο ή την κατάσταση και να θέλει να σχετιστεί μαζί του. Ουσιαστικά αποκόπτεται, απομονώνεται τιμωρώντας περισσότερο τον ίδιο του τον εαυτό και όχι τον άλλο.
Πέρα από το σχεσιακό κομμάτι, μία παρατεταμένη σιωπή, ενδοπροσωπικά μπορεί να δημιουργήσει συναισθήματα απόγνωσης, θλίψης και απελπισίας. Όχι μόνο λόγω του δυσμενούς περιεχομένου των σκέψεων που κάνει κάποιος όντας μόνος, αλλά και μίας μακροχρόνιας μάχης που δίνει με τον εαυτό του για να σωπάσει ή να μιλήσει.
Η σιωπή είναι αυτοτραυματική, αυτοακυρωτική και κρύβει όλα αυτά που δεν τολμήσαμε. Όσα δεν ειπώθηκαν είναι βαρύ φορτίο. Η σιωπή πνίγει και εγκλωβίζει.
«Οι άνθρωποι δεν είναι μονάχα αυτά που λένε, κυρίως είναι αυτά που δεν λένε». Ας το αλλάξουμε αυτό.
🤝🏻Αγγελική Τσαγκαράκη | Ψυχολόγος
📍Ν.Καζαντζάκη 13 | 71202 | Ηράκλειο Κρήτης
📞2810 226993
📩 angeliki.tsagkaraki.info@gmail.com
🌐www.angelikitsagkaraki.com
