Με τον όρο προεμμηνορροϊκά συμπτώματα εννοούμε ένα σύνολο ψυχολογικών, συμπεριφορικών και σωματικών ενδείξεων, οι οποίες εμφανίζονται κυκλικά πριν την έμμηνο ρύση και υποχωρούν μετά το τέλος της περιόδου, σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Οι περισσότερες γυναίκες βιώνουν ήπια ενόχληση, χωρίς τα συμπτώματα να επηρεάζουν την προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική τους ζωή. Ωστόσο, ένα ποσοστό 8% των γυναικών εμφανίζει μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν σημαντική ψυχολογική επιβάρυνση και έκπτωσης της λειτουργικότητας.
Αν και τα προεμμηνορροϊκά συμπτώματα είναι γνωστά εδώ και πολύ καιρό, τα διαγνωστικά τους κριτήρια καθορίστηκαν μόλις πρόσφατα. Η ορολογία που χρησιμοποιείται για τις προεμμηνορροϊκές διαταραχές έχει αλλάξει σημαντικά με την πάροδο των χρόνων. Από τον όρο «κακή διάθεση στην περιόδο», περάσαμε στην «προεμμηνορροϊκή ένταση», μέχρι τελικά να καθιερωθεί ο όρος «Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο» (PMS).
Ενώ, η ήπια ενόχληση πριν από την έμμηνο ρύση είναι αρκετά συχνό φαινόμενο, το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο (PMS) περιγράφει την ομάδα των γυναικών που εμφανίζουν συμπτώματα τόσο έντονα, ώστε να επηρεάζουν την καθημερινή τους ζωή και την λειτουργικότητά τους.
Η πιο σοβαρή μορφή του PMS είναι η Προεμμηνορρυσιακή Δυσφορική Διαταραχή (PMDD), η οποία συνδέεται με την μεγαλύτερη επιβάρυνση στην λειτουργικότητα και στην υποκειμενική ποιότητα ζωής των γυναικών, οδηγώντας συχνά στην αναζήτηση θεραπείας.
Διάγνωση
Για να διαγνωστεί (σύμφωνα με το DSM-5) η Προεμμηνορρυσιακή Δυσφορική Διαταραχή θα πρέπει, στους περισσότερους εμμηνορρυσιακούς κύκλους, να είναι παρόντα τουλάχιστον 5 από τα ακόλουθα συμπτώματα την τελική εβδομάδα πριν την έναρξη της εμμήνου ρύσης, να αρχίζουν να βελτιώνονται μέσα σε λίγες μέρες, και να γίνονται ελάχιστα ή να απουσιάζουν κατά την εβδομάδα μετά την έμμηνο ρύση.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Έκδηλη συναισθηματική αστάθεια, για παράδειγμα εναλλαγές της διάθεσης, αίσθημα ξαφνικής λύπης ή δακρύων, ή παρουσία αυξημένης ευαισθησίας στην απόρριψη.
- Έκδηλη ευερεθιστότητα ή θυμός, ή αυξημένες διαπροσωπικές συγκρούσεις.
- Έκδηλη καταθλιπτική διάθεση, συναισθήματα απελπισίας, σκέψεις αυτοαποδοκιμασίας.
- Έκδηλο άγχος, ένταση ή/και συναισθήματα αγωνίας ή νευρικότητας.
- Μειωμένο ενδιαφέρον στις συνήθεις δραστηριότητες, π.χ. εργασία, φίλοι, χόμπι.
- Υποκειμενική δυσκολία στην συγκέντρωση.
- Εμβροντησία, ασυνήθιστη ταραχή, ή έκδηλη έλλειψη ενέργειας.
- Έκδηλη αλλαγή στην όρεξη, υπερφαγία ή σφοδρή επιθυμία λήψης συγκεκριμένου τροφίμου.
- Υπερυπνία ή αϋπνία.
- Αίσθημα κόπωσης ή αίσθημα απώλειας ελέγχου.
- Σωματικά συμπτώματα όπως ευαισθησία στο στήθος ή πρήξιμο, αρθραλγία ή μυαλγία, αίσθηση τυμπανισμού, ή αύξηση του σωματικού βάρους.
* Τα συμπτώματα θα πρέπει να πληρούνται για τους περισσότερους εμμηνορρυσιακούς κύκλους στην διάρκεια του προηγούμενου έτους. Επίσης, χρειάζεται να σχετίζονται με κλινικά σημαντική ενόχληση ή δυσκολίες στην εργασία, στις συνήθεις κοινωνικές δραστηριότητες, ή στις σχέσεις με τους άλλους (π.χ. αποφυγή των κοινωνικών δραστηριοτήτων, μειωμένη παραγωγικότητα και αποδοτικότητα στην εργασία, τις δραστηριότητες ή το σπίτι).
Αιτίες
Αν και η ακριβής αιτιολογία της Προεμμηνορρυσιακή Δυσφορικής Διαταραχής παραμένει άγνωστη, υπάρχουν, σύμφωνα με έρευνες, τεκμηριωμένοι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την εμφάνιση της. Πιο συγκεκριμένα:
- Τραυματικά παρελθοντικά γεγονότα: Τραυματικές εμπειρίες και προϋπάρχουσες αγχώδεις διαταραχές σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο Προεμμηνορρυσιακής Δυσφορικής Διαταραχής, αν και οι μηχανισμοί δεν είναι ακόμα σαφείς και χρειάζεται περαιτέρω έρευνα.
- Κάπνισμα: Το κάπνισμα συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο μέτριων έως σοβαρών προεμμηνορροϊκών συνδρόμων, ακόμα και για τις πρώην καπνίστριες.
- Παχυσαρκία: Υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ υψηλού δείκτη μάζας σώματος (BMI) και αυξημένου κινδύνου εμφάνισης προεμμηνορροϊκών συνδρόμων.
Οι πιθανολογούμενοι παράγοντες εμφάνισης της Προεμμηνορρυσιακής Δυσφορικής Διαταραχής έχουν να κάνουν με:
–ορμονικές διακυμάνσεις: ευαισθησία στις αλλαγές των οιστρογόνων και της προγεστερόνης, –γενετική προδιάθεση: οικογενειακό ιστορικό PMS/PMDD, καθώς επίσης και με τον –σύγχρονο τρόπο ζωής: άγχος, κακή διατροφή, καθιστική ζωή και την –έλλειψη βιταμινών και ιχνοστοιχείων: χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D, ασβεστίου και μαγνησίου.
Θεραπευτικές Προσεγγίσεις για την Προεμμηνορρυσιακή Δυσφορική Διαταραχή
Η αντιμετώπιση της Προεμμηνορρυσιακής Δυσφορικής Διαταραχής μπορεί να γίνει μέσω των ακόλουθων τρόπων:
•Άσκηση. Η σωματική άσκηση βελτιώνει τα συμπτώματα μέσω της αύξησης των επιπέδων β-ενδορφινών (ορμόνες της καλής διάθεσης).
•Διατροφικές Αλλαγές/Τροποποιήσεις. Η αυξημένη κατανάλωση σύνθετων υδατανθράκων ή πρωτεϊνών θεωρείται ότι αυξάνει την διαθεσιμότητα συγκεκριμένων αμινοξέων, με αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων σεροτονίνης (νευροδιαβιβαστής/ορμόνης της χαράς). Συγκεκριμένα βότανα, έχει επίσης φανεί ότι προσφέρουν κάποια βελτίωση, δρώντας μέσω ντοπαμινεργικών μηχανισμών.
•Διαχείριση Άγχους. Η κατάλληλη ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, τεχνικές χαλάρωσης και ασκήσεις αναπνοής, είναι επίσης εξαιρετικά βοηθητικές.
•Φαρμακευτική Αγωγή (όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο και πάντα σύμφωνα με τον θεράποντα ιατρό):
-Αναστολείς Επαναπρόσληψης Σεροτονίνης (Αντικαταθλιπτικά): Πρώτη γραμμή θεραπείας για την ρύθμιση της διάθεσης και των συναισθηματικών συμπτωμάτων.
–Ορμονοθεραπεία: Χρήση αντισυλληπτικών για την καταστολή της ωοθηκικής λειτουργίας.
-Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα: Για την ανακούφιση από σωματικά συμπτώματα (π.χ. πόνος, ευαισθησία στο στήθος).
–Διουρητικά: Για την αντιμετώπιση της κατακράτησης υγρών και του φουσκώματος.
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι η Προεμμηνορρυσιακή Δυσφορική Διαταραχή δημιουργεί μία καταστάση που επηρεάζει σημαντικά την ζωή και την καθημερινότητα των γυναικών. Αν και τα ακριβή αίτια παραμένουν άγνωστα, γνωρίζουμε ότι παράγοντες όπως το ψυχικό τραύμα, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, πιθανώς η ορμονική ευαισθησία και ο τρόπος ζωής, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνισή της.
Η διαχείριση των συμπτωμάτων απαιτεί συνδυασμό προσεγγίσεων: άσκηση και υγιεινή διατροφή, ψυχοθεραπεία (τεχνικές διαχείρισης άγχους) και φαρμακευτική υποστήριξη όταν αυτό κριθεί απαραίτητο.
Το σημαντικότερο όλων είναι η αναγνώριση και αποδοχή των συμπτωμάτων, ώστε οι γυναίκες οι οποίες ταλαιπωρούνται να μην αισθάνονται ότι «υπερβάλλουν» ή «δυσανασχετούν αναίτια». Η σωστή ενημέρωση, η έγκαιρη διάγνωση και μία ολιστική προσέγγιση για την θεραπεία της Προεμμηνορρυσιακής Δυσφορικής Διαταραχής, μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής.
Αναφορές
Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία. (2015). Διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών DSM-5® (5η έκδ.). Εκδόσεις Βήτα/Λίτσας.
Biggs, W. S., & Demuth, R. H. (2011). Premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder. American Family Physician, 84(8), 918–924.
Epperson, C. N., Steiner, M., & Hartlage, S. A. (2012). Premenstrual dysphoric disorder: Evidence for a new category for DSM-5. American Journal of Psychiatry, 169(5), 465–475.
Pearlstein, T. B., & Steiner, M. (2008). Premenstrual dysphoric disorder: Burden of illness and treatment update. Journal of Psychiatry & Neuroscience, 33(4), 291–301.
Yonkers, K. A., O’Brien, P. M. S., & Eriksson, E. (2008). Premenstrual syndrome. The Lancet, 371(9619), 1200–1210.
Αγγελική Τσαγκαράκη | Ψυχολόγος
_______________________________
Ν.Καζαντζάκη 13 | 71202 | Ηράκλειο Κρήτης
2810 226993
an**********************@gm***.com
www.angelikitsagkaraki.com
